دردهای سر و صورت

درد چیست؟

درد یک حس ناراحت کننده و آزار دهنده ناشی از تحریک سیستم اعصاب محیطی و مرکزی می باشد که در اثر آسیب بافتی پدیدار گردیده و به دو صورت درد حاد و درد مزمن بروز می کند.

نورالژی عصب سه قلو

نورالژی تریژمینال یک بیماری درد مزمن سر و صورت است که عصب سه قلو (انتقال دهنده حس از صورت به مغز) را درگیر می کند. در مبتلایان به این عارضه تحریک ملایم صورت مانند مسواک زدن دندان ها یا آرایش کردن نیز می تواند موجب برانگیخته شدن درد شدید گردد. حملات درد در ابتدا کوتاه و ملایم است ولی می تواند پیشرفت کند و حملات بیشتر و طولانی تر درد فلج کننده را ایجاد کند. این بیماری در زنان شایع تر از مردان است و احتمال بروز آن در سن بالای 50 سالگی بیشتر است

علایم

شکایت بیمار ممکن است به صورت یک یا چند مورد از این اشکال باشد:

حملات گهگاهی درد سوزشی خفیف

دوره های درد شدید تیرکشنده مانند شوک الکتریکی

حملات درد خودبخود یا تحریک شده با لمس صورت، جویدن، صحبت کردن یا مسواک زدن

دوره های درد آنی تا چندین ثانیه

دوره های حملات متعدد به مدت چند روز تا چند ماه

درد در نواحی تحت پوشش شاخه های عصب سه قلوی مغزی که به تمام نواحی صورت عصب می دهند.

دردی که در هر زمان تنها یک سمت صورت را درگیر میکند.

درد متمرکز بر یک نقطه یا یک ناحیه محدود

افزایش دفعات و شدت درد با گذشت زمان

 

علل :در این بیماری که تیک دولورو (Tic Douloureux) نیز نامیده میشود، عملکرد عصب سه قلو مختل شده است. معمولا علت آن تماس یک رگ خونی نرمال و عصب در قاعده جمجمه است. این تماس موجب فشار بر عصب و کارکرد بد آن میشود. این بیماری در اثر افزایش سن یا بیماری مولتیپل اسکلروزیس یا بیماریهای مشابه که باعث آسیب پوشش میلین عصب می شوند نیز ایجاد میشود. در موارد نادرتر ممکن است در اثر فشار یک توده تومورال ایجاد گردد. در برخی موارد نیز ممکن است علتی برای آن یافت نشود.

برخی محرک های معمول آن عبارتند از: اصلاح صورت، خوردن و آشامیدن، مسواک زدن، لبخند زدن، تماس با باد ملایم، صحبت کردن و آرایش کردن

تشخیص و آزمون های تشخیصی

تشخیص نورالژی تریژمینال در درجه اول براساس توصیف شما از درد است:

نوع درد :ناگهانی، کوتاه و مختصر و مانند شوک

محل درد :نواحی از صورت که دردناک است نشانه درگیری شاخه عصبی است.

محرک ها: درد مشخصاً با تحریک ملایم گونه ها ایجاد میشود.

آزمون هایی که برای اثبات تشخیص بکار می روند، عبارتند از:  

معاینه عصبی کامل

ام آر آی مغزی برای رد کردن ام اس و تومورها.

 

درمان ها و داروها

آغاز درمان با داروها است، و بسیاری از بیماران به درمان اضافی نیاز نخواهند داشت. با این حال با گذشت زمان برخی بیماران به درمان دارویی پاسخ مناسب نمی دهند یا دچار عوارض جانبی ناخوشایند می شوند. برای این بیماران درمان های تخریبی یا جراحی در نظر گرفته می شود.

داروها. رایج ترین داروهای خط اول درمان، داروهایی هستند که انتقال سیگنال های درد را در طول عصب کند یا متوقف می کنند.

داروهای ضد تشنج. کاربامازپین بیشترین دارویی است که نسخه می شود و بیشترین اثر بخشی را داشته است. سایر دارو های ضدتشنج که برای درمان استفاده می شوند عبارتند از: اوکسکاربازپین، لاموتریژین، فنی تویین و گاباپنتین. اگر اثربخشی این داروها به تدریج کاسته شود، دوز آنها افزایش می یابد یا با داروهای دیگر جایگزین می شوند. عوارض جانبی داروهای ضدتشنج عبارتند از: گیجی، منگی، دوبینی و تهوع.

داروهای ضد اسپاسم. عوامل شل کننده عضلات مانند باکلوفن ممکن است به تنهایی یا همراه کاربامازپین یا فنی تویین تجویز شوند. عوارض جانبی عبارتند از: گیجی، سرگیجه و تهوع.

 

جراحی

هدف جراحی در نورالژی تریژمینال، رفع فشار رگ های خونی بر روی عصب یا تخریب عصب سه قلو است. تخریب عصبی موجب بیحسی موقت یا دایمی صورت میشود و با هریک از روش های جراحی درد ممکن است چند ماه تا چند سال بعد مجدداً بازگردد. روش های معمول جراحی عبارتند از:

 Gamma-knife Radiosurgery

 Microvascular Decompression

 Glycerol Injection

 Ballon Compression

 Radiofrequency (RF) Thermal Rhizotomy:

این روش توسط پزشکان فوق تخصص درد با بیحسی موضعی و تنها از طریق قرار دادن یک سوزن در کنار هسته عصب سه قلو و القاء امواج رادیوفرکوئنسی انجام می شود، و بیمار چند ساعت پس از انجام آن ترخیص می گردد